VİTAMİN hayvansal metabolizma için gerekli olan ve organizmaya dışarıdan alınan madde. Bunlar çok az miktarda da olsa üstün yapılı organizmaların büyümesi ve gelişmesi, hatta düzenli çalışması için gerekli maddelerdir. Üstün yapılı organizmalar bunları kendi bünyelerinde yapamadıkları için dışarıdan besinlerle birlikte almak zorundadırlar. Şimdiye kadar belirlenen vitaminlerin sayısı pek çok olmakla birlikte belli başlıları şunlardır.
A vitamini büyümede ve gözlerdeki boyarmaddelerinin oluşmasında rol oynar. Provitamin denilen karoten gibi bazı boyarmaddelerinden türer. A vitamini noksanlığı büyümede aksaklıklarla (gelişmiş ülkelerde pek görülmez) ve süreğen ishale yol açar. Ayrıca deri ve mukozada bozukluklar ve göz kuruması görülür. A vitamini fazlalığı ise kemik-eklem bozukluklarına neden olabilir.
B1 vitamini (tiamin) glüsit metabolizmasında önemli rol oynar. Buğday ekmeğinin çok kullanıldığı ülkelerde pek görülmez. Yalnız süreğen ishal ve alkolizm hallerinde organizmanın besinlerden bu vitamini soğurup alamaması eksikliğine neden olabilir. B kompleks polivitamininin eksikliğinden bir polinevrit olan ve kalp bozukluklarına yol açan berberi hastalığı ortaya çıkar.
B3 (ya da PP) vitamini hidrokarbonlu besinlerin metabolizmasında, indirgeyici süreçlerde koenzim olarak görev yapar. Eksikliği pellagra hastalığına neden olur.
B9 vitamini (ya da folik asit) kansızlığa iyi gelir.
B12 vitamini kan yapımında önemli rol oynar. Eksikliği biermer hastalığına yol açar.
C vitamini (ya da askorbik asit) hidrojen taşıyıcı olarak hücre solunumunda görev alır. Damarların, kıkırdakların, kemiklerin oluşumunda önemli rol oynar. Eksikliği iskorbüt hastalığına neden olur.
C2 ya da P vitamini içindeki bileşenlerden biri olan eskülin damarların direncinde ve geçirgenliğinde rol oynar.
D vitamini insanda, morötesi ışınların etkisi altında, deride bir provitaminden yararlanılarak sentezlenebilir. D vitamini vücutta fosfor ve kalsiyum metabolizmasını düzenler. Eksikliği çocuklarda raşitizm hastalığına, yetişkinlerde kemik yumuşamasına neden olur. Aşırı D vitamini alınması nevrokalsinozla sonuçlanabilir.
K vitamini kanın pıhtılaşmasında temel rolü oynar. Karaciğerin protrombin yapmasını yönetir. Ayrıca prokonvertinin, Stuart faktörünün ve antihemofilik B faktörünün sentezi için de gereklidir.
Bu anlatılan vitaminlerin hemen hepsi Türkiye’de bol bol yetişen sebzelerde, meyvelerde, her yerde üretilen et, süt ve yumurtada, başta buğday olmak üzere çeşitli tahıllarda bulunur. Yeterince çeşitli besin almak koşuluyla kişi kendisi için gerekli tüm vitaminleri edinebilir. Bu bakımdan beslenmede sürekli tek besin kullanmaktan kaçınmak gerekir.