MİKROSKOP bir mercek sistemiyle, son derecede küçük nesnelerin çok büyütülmüş görüntülerini veren ve bunların gözleminde kullanılan optik aygıt. Mikroskopta bir objektif ile bir göz merceği bulunur. Objektif, odak uzaklığı çok küçük olan ve odağın çok yakınına yerleştirilmiş bir nesnenin büyütülmüş gerçek bir görüntüsünü veren küçük merceklerden oluşur.
Göz merceği de genellikle iki yakınsak mercekten oluşur. Bir büyüteç gibi çalışan göz merceği, objektifin verdiği gerçek görüntünün büyütülmüş bir görüntüsünü verir. Objektifin göz merceğine olan uzaklığı değişmez ve objektifi taşıyan mikroskop borusu, çok duyarlı bir mekanik düzenek yardımıyla incelenecek nesneye yaklaştırılır ya da nesneden uzaklaştırılırsa, sistem bir bütün halinde hareket eder.
İncelenecek nesne, ince ve saydam bir kesit haline getirilerek, alttan bir kondansörle aydınlatılan cam bir lamın üzerine yerleştirilir. Yüksek bir ayırma gücü sağlamak için, incelenecek nesne ile objektif arasına ışık kırıcı bir sıvı damlatılır. Bir nesnenin ayrıntılı olarak incelenmesinde, sırayla farklı güçte objektifler kullanılır; “revoller” denilen bir düzenek, döner bir levha yardımıyla bir objektifin yerine bir başkasını geçirir.
Optik mikroskoplarla herhangi bir nesneyi, iki bin kez büyütme olanağı vardır. Ancak, elektronik mikroskoplarla yüz bin kez büyütme olanağı elde edilmiştir. Günümüzde yapılan bazı elektron mikroskoplarının gücü üç yüz bine ulaşır. Mikroskop, 17. yüzyılda Washington Teasdale tarafından bulunmasından bu yana kimya, biyoloji, tıp, metalurji vb. laboratuvarlarının temel aygıtı oldu.
Pasteur, mikroorganizmaları (mikropları) incelerken, mikroskoptan yararlandı. Doktorlar, ancak mikroskop sayesinde mikropları görüp tanıdılar ve onlarla savaşabildiler. Hayvansal ve bitkisel dokuları büyüterek inceleme olanağı veren mikroskop, aynı zamanda metalografide bulunan inceleme ve metallerin bileşenlerini bulma işlemlerini kolaylaştırır. Kısacası, günümüzde çeşitli bilim dalları, mikroskoptan önemli ölçüde yararlanmaktadır.