Vladimir İlyiç Ulyanov LENİN (1870-1924) Rus devlet adamı. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliğinin kurucusudur. Bir eğitim müfettişinin oğlu olarak Ulyanovsk'ta (eski Simbirsk) dünyaya geldi. Kazan Üniversitesinde okurken kardeşinin Çarlık polisince öldürülmesinden sonra devrimci harekete katıldı ve üniversiteden atıldı. Sonra Petersburg Üniversitesinde öğrenimini tamamlayarak avukat oldu. Orada Marksist eyleme katıldı.
Marksizm adına popülizm (narodniçetsvo) akımını eleştirdi. 1895’te tutuklanıp Sibirya’ya sürüldü. 1900 yılında serbest bırakıldıktan birkaç ay sonra Rusya’dan ayrılmak zorunda kaldı ve İsviçre’ye Plehanov’un yanına gitti. Onunla birlikte Iskra (Kıvılcım) adlı bir gazete çıkarmaya başladı. Ne Yapmalı? adlı kitapçığı da o yıllarda yazdı (1901-1902).
Sonra Rus Sosyal Demokrat İşçi Partisi’nin 2. kongresine katıldı (1903). Kongrede Ne Yapmalı? adlı eserde ilkelerini belirlediği yeni parti örgütü kavramını savundu ve çoğunluğa kabul ettirdi. Lenin’in görüşlerini kabul edenlere çoğunlukta olanlar anlamına bolşevik, azınlıkta kalan ve Lenin’e karşı olanlara menşevik denildi.
Lenin’e göre ''profesyonel devrimciler'' den oluşan parti, işçi sınıfının öncü gücü ve kılavuzudur. Amacı işçi sınıfının desteği ile iktidarı ele geçirip proletarya diktatörlüğünü kurmaktır. l905’te yapılan İkinci Enternasyonal toplantısında Leninci parti örgütü kavramı üstünlük kazandı.
Bununla birlikte 1905 Şubat Devrimi sırasında Rusya’da bir grev patlak verdi ve ilk kez kendiliğinden kentlerde ve işyerlerinde Sovyetler, yani işçi meclisleri ortaya çıktı. Bolşevikler hemen bu kurullara katıldılar. Ancak Çarlık polisi Sovyetlerin düzenlediği grevleri kanlı bir şekilde bastırdı.
Lenin yeniden yurt dışına kaçtı. Paris’te yerleşerek Rusya’da kalan devrimcilerle bir haberleşme ağı kurdu. 1908’de Cenevre’ye geçti. Materyalizm ve Ampiriyokritisizm adlı ünlü eserini orada yazdı. Sonra yine Paris’e döndü ve 1912’ye kadar orada kaldı. 1912 Prag Kongresi’nde, Rusya’da yapılan 1 Mayıs grevlerinde ve sonbahar seçimlerinde bolşevikler menşeviklere karşı üstünlük sağladılar.
Lenin seçimlere girilmesini ve Dumaya (parlamento) temsilci gönderilmesini, bu arada burjuva demokratlarla gerçekte onlara katılan menşeviklerle işbirliği yapılamamasını işçilerle köylüler arasında ittifak kurulmasını önerdi. Birinci Dünya Savaşı’nın patlamasıyla birlikte bolşeviklerle sosyalis demokratların da arası iyice açıldı.
Emperyalizm, Kapitalizmin En Yüksek Aşaması (1917) adlı eserinde kapitalizmi inceleyen Lenin kapitalist ülkeler arasında savaşın kaçınılmazlığını, Rusya'nın kapitalizmin en zayıf halkası olduğunu ve Rusya’nın giriştiği emperyalist savaşı iç savaşa çevirme olanağı bulunduğunu öne sürdü.
Sosyal demokratlar savaş boyunca savaş hükümetiyle işbirliği yaparken Lenin ve bolşevikler askerler üzerindeki propaganda eylemlerini hızlandırdılar. Mart 1917’de Petrograd Ayaklanması sonucu kurulan Sovyetlerde üstünlük sağlayan menşevikler Kerenskiy hükümetiyle isbirliği kurdular.
Nisan ayında Petrograd’a ulaşan Lenin tek başına kendi programını yayımladı. “Nisan Tezleri” adını taşıyan bu program “ekmek, toprak ve barış” ilkelerine dayanmaktaydı. Rus Sosyal Demokrat işçi Partisi'nin çoğunluğu Lenin’in görüşlerine katıldı. Ağustosta, karşı devrimci saldırı karşısında Lenin, Finlandiya’ya kaçmak zorunda kaldı. Devlet ve Devrim adlı kitabını orada yazdı.
Ekim ayında gizlice Rusya’ya dönen Lenin siyasi durumun bozulmaya yüz tuttuğunu görünce Sovyet Kongresi’ne ayaklanma kararını aldırdı. Bolşevikler iktidarı ele geçirdiler (7 Kasım 1917, eski Rus takvimi ile 25 Ekim 1917, Ekim Devrimi denmesinin nedeni budur). Aralık 1917’de Alman saldırısı üzerine Brest-Litovsk görüşmeleri kesildi, Lenin önemli toprak kayıplarına karşın barış anlaşmasının yapılmasını sağladı. (Şubat 1918).
Ülkede iç savaş başladı. Mart 1919’da toplanan 8. parti kongresi “savaş komünizmi” denen örgütlenmeyi ve düzeni kabul etti. Lenin iç savaşta askeri yönetimi daha çok Troçki’ye bırakarak siyasal ve ekonomik durumla uğraştı. 1918 yazında bir mitingi sırasında silahlı saldırıya uğrayarak ağır yaralandı; Bununla birlikte iç savaşı başarıya ulaştırdı.
Toparlanmak için yeni ve geçici bir ekonomik siyaseti (NEP) yürürlüğe koydu. Parti içindeki Sol sapmalara karşı da tavır aldı (Komünizmin Çocukluk Hastalığı, 1920). Bir felç nedeniyle 1922’den itibaren siyasi çalışmalarını azaltmak zorunda kaldı ve 1924 yılında da öldü. Ölmeden önce eski Çarlık Rusyası toprakları üzerinde çeşitli milletlerden oluşan SSCB’ni gerçekletirmiş bulunuyordu.
Marksizm adına popülizm (narodniçetsvo) akımını eleştirdi. 1895’te tutuklanıp Sibirya’ya sürüldü. 1900 yılında serbest bırakıldıktan birkaç ay sonra Rusya’dan ayrılmak zorunda kaldı ve İsviçre’ye Plehanov’un yanına gitti. Onunla birlikte Iskra (Kıvılcım) adlı bir gazete çıkarmaya başladı. Ne Yapmalı? adlı kitapçığı da o yıllarda yazdı (1901-1902).
Sonra Rus Sosyal Demokrat İşçi Partisi’nin 2. kongresine katıldı (1903). Kongrede Ne Yapmalı? adlı eserde ilkelerini belirlediği yeni parti örgütü kavramını savundu ve çoğunluğa kabul ettirdi. Lenin’in görüşlerini kabul edenlere çoğunlukta olanlar anlamına bolşevik, azınlıkta kalan ve Lenin’e karşı olanlara menşevik denildi.
Lenin’e göre ''profesyonel devrimciler'' den oluşan parti, işçi sınıfının öncü gücü ve kılavuzudur. Amacı işçi sınıfının desteği ile iktidarı ele geçirip proletarya diktatörlüğünü kurmaktır. l905’te yapılan İkinci Enternasyonal toplantısında Leninci parti örgütü kavramı üstünlük kazandı.
Bununla birlikte 1905 Şubat Devrimi sırasında Rusya’da bir grev patlak verdi ve ilk kez kendiliğinden kentlerde ve işyerlerinde Sovyetler, yani işçi meclisleri ortaya çıktı. Bolşevikler hemen bu kurullara katıldılar. Ancak Çarlık polisi Sovyetlerin düzenlediği grevleri kanlı bir şekilde bastırdı.
Lenin yeniden yurt dışına kaçtı. Paris’te yerleşerek Rusya’da kalan devrimcilerle bir haberleşme ağı kurdu. 1908’de Cenevre’ye geçti. Materyalizm ve Ampiriyokritisizm adlı ünlü eserini orada yazdı. Sonra yine Paris’e döndü ve 1912’ye kadar orada kaldı. 1912 Prag Kongresi’nde, Rusya’da yapılan 1 Mayıs grevlerinde ve sonbahar seçimlerinde bolşevikler menşeviklere karşı üstünlük sağladılar.
Lenin seçimlere girilmesini ve Dumaya (parlamento) temsilci gönderilmesini, bu arada burjuva demokratlarla gerçekte onlara katılan menşeviklerle işbirliği yapılamamasını işçilerle köylüler arasında ittifak kurulmasını önerdi. Birinci Dünya Savaşı’nın patlamasıyla birlikte bolşeviklerle sosyalis demokratların da arası iyice açıldı.
Emperyalizm, Kapitalizmin En Yüksek Aşaması (1917) adlı eserinde kapitalizmi inceleyen Lenin kapitalist ülkeler arasında savaşın kaçınılmazlığını, Rusya'nın kapitalizmin en zayıf halkası olduğunu ve Rusya’nın giriştiği emperyalist savaşı iç savaşa çevirme olanağı bulunduğunu öne sürdü.
Sosyal demokratlar savaş boyunca savaş hükümetiyle işbirliği yaparken Lenin ve bolşevikler askerler üzerindeki propaganda eylemlerini hızlandırdılar. Mart 1917’de Petrograd Ayaklanması sonucu kurulan Sovyetlerde üstünlük sağlayan menşevikler Kerenskiy hükümetiyle isbirliği kurdular.
Nisan ayında Petrograd’a ulaşan Lenin tek başına kendi programını yayımladı. “Nisan Tezleri” adını taşıyan bu program “ekmek, toprak ve barış” ilkelerine dayanmaktaydı. Rus Sosyal Demokrat işçi Partisi'nin çoğunluğu Lenin’in görüşlerine katıldı. Ağustosta, karşı devrimci saldırı karşısında Lenin, Finlandiya’ya kaçmak zorunda kaldı. Devlet ve Devrim adlı kitabını orada yazdı.
Ekim ayında gizlice Rusya’ya dönen Lenin siyasi durumun bozulmaya yüz tuttuğunu görünce Sovyet Kongresi’ne ayaklanma kararını aldırdı. Bolşevikler iktidarı ele geçirdiler (7 Kasım 1917, eski Rus takvimi ile 25 Ekim 1917, Ekim Devrimi denmesinin nedeni budur). Aralık 1917’de Alman saldırısı üzerine Brest-Litovsk görüşmeleri kesildi, Lenin önemli toprak kayıplarına karşın barış anlaşmasının yapılmasını sağladı. (Şubat 1918).
Ülkede iç savaş başladı. Mart 1919’da toplanan 8. parti kongresi “savaş komünizmi” denen örgütlenmeyi ve düzeni kabul etti. Lenin iç savaşta askeri yönetimi daha çok Troçki’ye bırakarak siyasal ve ekonomik durumla uğraştı. 1918 yazında bir mitingi sırasında silahlı saldırıya uğrayarak ağır yaralandı; Bununla birlikte iç savaşı başarıya ulaştırdı.
Toparlanmak için yeni ve geçici bir ekonomik siyaseti (NEP) yürürlüğe koydu. Parti içindeki Sol sapmalara karşı da tavır aldı (Komünizmin Çocukluk Hastalığı, 1920). Bir felç nedeniyle 1922’den itibaren siyasi çalışmalarını azaltmak zorunda kaldı ve 1924 yılında da öldü. Ölmeden önce eski Çarlık Rusyası toprakları üzerinde çeşitli milletlerden oluşan SSCB’ni gerçekletirmiş bulunuyordu.