KROMOZOM bölünme sırasında hücre çekirdeği içinde beliren ve kıvrık çubuk biçimini alan dezoksiribonükleik asit (DNA) parçalarından her biri. Hücrede bireyin genetik programını taşıyan bu parçaların sayısı ve biçimi her tür canlıda değişmez olarak bellidir.
Beden hücreleri denen sıradan hücrelerde kromozomlar çift olarak bulunur ancak hayvanların döl hücrelerinde (gametler) ve bitkilerin sporlarında ya da spordan gelen üreme dokularında her çiftin yalnız bir teki yer alır. Kromozomların çifter çifter bulunduğu hücrelere diploit, teker teker bulundukları hücrelere haploit hücreler denir.
İnsanların beden hücrelerinde (diploit) özdeş birer çift halinde 44 kromozom (otozom) ve 2 tane cinsel kromozom (gonozom) vardır. Bu iki cinsel kromozom erkeklerde ayrı (X ve Y), kadınlarda ise aynıdır (XX). Döl hücrelerinde (haploit), yani yumurtalarla spermatozoitlerde 22 otozom ve 1 gonozom bulunur.
Bir hücrenin art arda iki kez bölünüp haploit döl hücreleri oluşturmasına mayoz bölünme denir. Ayrı bireylerden (erkek ve dişi) gelen haploit hücreler döllenme sonucu birleşince hücre bütünleşip yeniden diploit olur. Her kromozom birtakım genlerden oluşur.
Gen, kromozom üzerinde bulunan ve her biri bireyin belirli kalıtsal özelliklerini taşıyan bölümüdür. Her gen dezoksiribonükleik asit DNA sarmalının bir bölütü demektir. Bir genin görünür belirtisi (fenotip), ana ve babadan gelen alel (ilintili) genlerin birleşip etkileşmesinin sonucudur.
Kromozomları ve sayılarını belirleme işlemine karyotip tespiti denir. Kromozomların gerek sayıca farklılığı (trisomi 21), gerek yapısal bozukluğu bireylerde anormal yapı oluşumuna yol açar. Haploit döl kromozomları eşleşip birleşirken bazı bölütlerin iki kromozomda yanlış yerlere bağlanması da doğuştan gelen hastalıklar denen şekil ve yapı bozuklukları yaratır.
Kromozomlar hücre durgunken gözükmez, yalnız hücre bölündüğü sırada, özellikle metafaz evresinde görülür. O zaman kromozomun boyu en çok 15 mikron olabilir. Son yıllarda hücre genetiğinde önemli gelişmeler sağlanmış, kromozomların tanınmasını ve insan kromozomlarının haritasının yapılmasını sağlayan yeni teknikler gerçekleştirilmiştir.
Beden hücreleri denen sıradan hücrelerde kromozomlar çift olarak bulunur ancak hayvanların döl hücrelerinde (gametler) ve bitkilerin sporlarında ya da spordan gelen üreme dokularında her çiftin yalnız bir teki yer alır. Kromozomların çifter çifter bulunduğu hücrelere diploit, teker teker bulundukları hücrelere haploit hücreler denir.
İnsanların beden hücrelerinde (diploit) özdeş birer çift halinde 44 kromozom (otozom) ve 2 tane cinsel kromozom (gonozom) vardır. Bu iki cinsel kromozom erkeklerde ayrı (X ve Y), kadınlarda ise aynıdır (XX). Döl hücrelerinde (haploit), yani yumurtalarla spermatozoitlerde 22 otozom ve 1 gonozom bulunur.
Bir hücrenin art arda iki kez bölünüp haploit döl hücreleri oluşturmasına mayoz bölünme denir. Ayrı bireylerden (erkek ve dişi) gelen haploit hücreler döllenme sonucu birleşince hücre bütünleşip yeniden diploit olur. Her kromozom birtakım genlerden oluşur.
Gen, kromozom üzerinde bulunan ve her biri bireyin belirli kalıtsal özelliklerini taşıyan bölümüdür. Her gen dezoksiribonükleik asit DNA sarmalının bir bölütü demektir. Bir genin görünür belirtisi (fenotip), ana ve babadan gelen alel (ilintili) genlerin birleşip etkileşmesinin sonucudur.
Kromozomları ve sayılarını belirleme işlemine karyotip tespiti denir. Kromozomların gerek sayıca farklılığı (trisomi 21), gerek yapısal bozukluğu bireylerde anormal yapı oluşumuna yol açar. Haploit döl kromozomları eşleşip birleşirken bazı bölütlerin iki kromozomda yanlış yerlere bağlanması da doğuştan gelen hastalıklar denen şekil ve yapı bozuklukları yaratır.
Kromozomlar hücre durgunken gözükmez, yalnız hücre bölündüğü sırada, özellikle metafaz evresinde görülür. O zaman kromozomun boyu en çok 15 mikron olabilir. Son yıllarda hücre genetiğinde önemli gelişmeler sağlanmış, kromozomların tanınmasını ve insan kromozomlarının haritasının yapılmasını sağlayan yeni teknikler gerçekleştirilmiştir.