İTALYA Güney Avrupa’da devlet. Yüzölçümü 301.252 km2. Nüfus 60,48 milyon. Başkent Roma. Doğal ortam. İtalya, Akdeniz’in orta bölümünde, çizme biçiminde bir yarımada üzerindedir. Bu yarımadaya yakın iki büyük ada da (Sicilya ve Sardunya) İtalya’ya aittir. Ülkenin kuzey sınırları Alp Dağlarından geçer. Bu dağların güneyinde, Adriya Denizi’ne kadar engin Po Ovası uzanır.
Po Ovası’nın ortasında akan Po ırmağı, Alplerden kaynaklanan suları toplar ve Po Ovası’nı sular. Po ırmağı dağlardan getirdiği çakıl, kum ve mille, yatağını doldurarak yükselttiğinden, karların eridiği mevsimde ya da şiddetli yağmurlarda taşıp çevredeki ekim arazilerini basmaması için ırmağın iki yanı setlerle yükseltilmiştir. Uzunluğu 1.000 km'yi bulan bu setlerin yüksekliği bazı yerlerde 10 metreye ulaşır. Su baskını tehlikesine karşılık Po Ovası İtalya’nın tahıl ambarıdır. Tarla ve bahçeler, kanallar, arklar ve bazı yerlerde yeraltı borularıyla sulanmakta, sulanan çayırlardan yılda 5 - 6 kez ot biçimi yapılmaktadır.
Po Ovası’nın güneyinden başlayan Apenin Dağları İtalya Yarımadası’nın ortasında kuzeyden güneye doğru bir omurga gibi uzanır. Apeninler çizmenin ucundaki Kalabriya’dan sonra Sicilya Adası’nda da devam eder. Bu dağların batı yanında günümüzde de zaman zaman püsküren yanardağlar (Vezüv, Stromboli, Etna) görülür. Kuzey İtalya ile Güney İtalya arasında önemli iklim ayrılığı vardır. Kuzeyde iklim kışın soğuk, yazın sıcak ve sağanak yağışlı geçer. Güney İtalya ile adalarda ise tam bir Akdeniz iklimi egemendir, yağışsız uzun bir yaz mevsimi görülür. Bitki örtüsü de bu iklim koşullarına uygun olarak kuzeyde yüksek yerlerde ormanlar, güneyde fundalıklar (pırnal ve bodur çam) halindedir.
Nütus. İtalya nüfus yoğunluğu yüksek bir ülkedir, km2 başına 190 kişi düşer. Doğumlardaki azalma nedeniyle günümüzde artış daha da düşmüştür. Geçmişte doğum oranının yüksekliği ve ekonomik zorluklar nedeniyle çok sayıda İtalyan yabancı ülkelere, özellikle Amerika’ya göçmüştür. Günümüzde de genellikle işçi olarak komşu ülkelere (Fransa, İsviçre, Almanya) gidilmektedir. Ülke içinde ise güneydeki geri kalmış bölgelerde yaşayanlar kuzeydeki sanayi kentlerinde iş bulmaya gitmektedirler. İtalya’da kentleşme oranı yüksektir (yüzde 50). Nüfusu milyonu aşan kentlerin sayısı dört, yüzbini aşan kentlerin sayısı ise daha fazladır.
Ekonomi. İtalya’da çalışan nüfusun beşte biri tarım alanındadır ve tarımın ulusal gelirdeki payı sanayinin sağladığı gelire oranla azdır. Bataklıkların kurutulması ve sulama yöntemleriyle tarım alanlarının genişletilmesine ve geliştirilmesine büyük önem verilmektedir. Tarımda makineleşme ve bol gübre kullanımı nedeniyle verim yüksektir. Tarım ürünlerinin pazarlanmasında kooperatifçilikten yararlanılır. Ülkede yılda 8-10 milyon ton buğday üretilir. Po Ovası’nda mısır ve pirinç yetiştirilir. Bağ ve bahçecilik de tarımda önemli bir yer tutar: Zeytincilik, turunçgiller, bağcılık. Hayvancılık ülke gereksinmesini karşılamaktan uzaktır.
İtalya günümüzde bir sanayi ülkesidir ve bunu yakın zamanda gerçekleştirmiştir. 1945’ten sonra devletin öncülüğünde, yabancı sermayenin (Amerikan ve İsviçre) desteğinde, özel kesim eliyle büyük bir sanayi kurulmuştur. Ancak devlet sektörüne ait sanayi kuruluşları da özel sektör kadar güçlüdür. Ülkede hammadde kaynakları zengin olmamakla birlikte sanayi kolları oldukça çeşitlldir. Enerji olarak kömürün az olmasına karşın. hidroelektrik ve doğal gaz boldur.
Po Ovası’nda elde edilen doğal gaz, boru hatlarıyla ülkeye dağıtılmaktadır. Petrol üretimi azdır ve büyük ölçüde petrol dışardan satın alınarak rafine edilmekte ve petrokimya sanayinde işlenmektedir. Demir cevherinin azlığına karşın demir çelik sanayi çok güçlüdür. Buna dayalı olarak çeşitli sanayi kolları kurulmuştur: Otomobil, tarım ve demiryolu aletleri, gemi yapımı ve her türlü makine sanayi. Kimya sanayi çok gelişmiştir: Gübre, lastik, plastik madde üretimi. Lastik sanayinde Pirelli, otomobil sanayinde Fiat (Torino), küçük makine sanayinde Olivetti dünyaca ünlü İtalyan kuruluşlarıdır. İtalya’da tekstil (pamuk, yün, sentetik elyaf), besin, yapı, deri, cam, kösele sanayileri, vb. de ileri düzeydedir. Ne var ki bütün bu sanayiler ülkenin kuzeyinde, özellikle büyük firmaların merkezi olan Milano’da yığılmış durumdadır. Güney İtalya’da sanayinin bulunmaması gelir ve istihdam dengesizliğine yol açmaktadır. Bu nedenle devlet şimdi güneyi sanayileştirmeye çalışmaktadır.
İtalya’nın ticareti de sanayi kadar güçlüdür. Kara ve deniz yolları bunu kolaylaştıracak niteliktedir. İçerdeki otoyol şebekesi, Cenova, Napoli, Venedik ve Triyeste limanları ekonomik etkinlikte önemli rol oynarlar. Dışalım ve dışsatım buralardan sağlanır. Ülkenin önemli gelir kaynakları arasında turizm dövizleri yabancı ülkelerdeki işçilerin gönderdikleri dövizleri de saymak gerekir. Tarihi zenginlikleri ve iklimi nedeniyle İtalya’yı yılda milyonlarca turist ziyaret eder.
Tarih. İtalya, Roma İmparatorluğu’nun mirasçısıdır. İÖ 6. yüzyılda Cumhuriyet olarak kurulan, İÖ 1. yüzılda imparatorluk durumuna gelen ve birkaç yüzyıl içinde tüm Akdeniz çevresini, Batıyı ve Kuzey Afrika’yı egemenlik altına alan Roma İmparatorluğu 5. yüzyılda çöktükten sonra İtalya parçalandı. Başta Venedik, Cenova ve Floransa olmak üzere birçok kent devleti ortaya çıktı. Bütün ortaçağ boyunca birçok yabancı istilacıların saldırısına uğrayan ülke ancak 9. yüzyılın ortalarında yeniden birliğe kavuşabildi.
1861’de Sardunya Kralı Vittorio Emanuele İtalyan Parlamentosu tarafından İtalya Kralı ilan edildi. Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra İtalya işsizlik, enflasyon ve toplumsal kargaşalıklar içinde çalkalanırken 1922’de Mussolini’nin önderliğinde faşist bir yönetim iktidarı ele geçirdi. Eski Roma İmparatorluğu’nun görkemli büyüklüğüne özlem duyan Mussolini ve yandaşları sömürgeci bir yayılma siyasetine yöneldiler.
1936’da Etiyopya, 1939’da Arnavutluk işgal edildi. Faşistler ülkeyi Almanya’nın yanında İkinci Dünya Savaşı’na soktular. Savaşla birlikte faşizm ve krallık sona erdi. 1946’da cumhuriyet ilan edildi. “İtalyan mucizesi” adı verilen ekonomik gelişme bu tarihten sonra, Birleşik Amerika’nın da yardımıyla gerçekleşti.
İtalya’nın başlıca kentleri ve nüfusları
Roma 2,873
Milano 1,352 milyon
Napoli 972.130
Torino 886.837
Cenova 583.601
Palermo 673.735
Bologna 388.367
Floransa 382.258
Venedik 261.905
Po Ovası’nın ortasında akan Po ırmağı, Alplerden kaynaklanan suları toplar ve Po Ovası’nı sular. Po ırmağı dağlardan getirdiği çakıl, kum ve mille, yatağını doldurarak yükselttiğinden, karların eridiği mevsimde ya da şiddetli yağmurlarda taşıp çevredeki ekim arazilerini basmaması için ırmağın iki yanı setlerle yükseltilmiştir. Uzunluğu 1.000 km'yi bulan bu setlerin yüksekliği bazı yerlerde 10 metreye ulaşır. Su baskını tehlikesine karşılık Po Ovası İtalya’nın tahıl ambarıdır. Tarla ve bahçeler, kanallar, arklar ve bazı yerlerde yeraltı borularıyla sulanmakta, sulanan çayırlardan yılda 5 - 6 kez ot biçimi yapılmaktadır.
Po Ovası’nın güneyinden başlayan Apenin Dağları İtalya Yarımadası’nın ortasında kuzeyden güneye doğru bir omurga gibi uzanır. Apeninler çizmenin ucundaki Kalabriya’dan sonra Sicilya Adası’nda da devam eder. Bu dağların batı yanında günümüzde de zaman zaman püsküren yanardağlar (Vezüv, Stromboli, Etna) görülür. Kuzey İtalya ile Güney İtalya arasında önemli iklim ayrılığı vardır. Kuzeyde iklim kışın soğuk, yazın sıcak ve sağanak yağışlı geçer. Güney İtalya ile adalarda ise tam bir Akdeniz iklimi egemendir, yağışsız uzun bir yaz mevsimi görülür. Bitki örtüsü de bu iklim koşullarına uygun olarak kuzeyde yüksek yerlerde ormanlar, güneyde fundalıklar (pırnal ve bodur çam) halindedir.
Nütus. İtalya nüfus yoğunluğu yüksek bir ülkedir, km2 başına 190 kişi düşer. Doğumlardaki azalma nedeniyle günümüzde artış daha da düşmüştür. Geçmişte doğum oranının yüksekliği ve ekonomik zorluklar nedeniyle çok sayıda İtalyan yabancı ülkelere, özellikle Amerika’ya göçmüştür. Günümüzde de genellikle işçi olarak komşu ülkelere (Fransa, İsviçre, Almanya) gidilmektedir. Ülke içinde ise güneydeki geri kalmış bölgelerde yaşayanlar kuzeydeki sanayi kentlerinde iş bulmaya gitmektedirler. İtalya’da kentleşme oranı yüksektir (yüzde 50). Nüfusu milyonu aşan kentlerin sayısı dört, yüzbini aşan kentlerin sayısı ise daha fazladır.
Ekonomi. İtalya’da çalışan nüfusun beşte biri tarım alanındadır ve tarımın ulusal gelirdeki payı sanayinin sağladığı gelire oranla azdır. Bataklıkların kurutulması ve sulama yöntemleriyle tarım alanlarının genişletilmesine ve geliştirilmesine büyük önem verilmektedir. Tarımda makineleşme ve bol gübre kullanımı nedeniyle verim yüksektir. Tarım ürünlerinin pazarlanmasında kooperatifçilikten yararlanılır. Ülkede yılda 8-10 milyon ton buğday üretilir. Po Ovası’nda mısır ve pirinç yetiştirilir. Bağ ve bahçecilik de tarımda önemli bir yer tutar: Zeytincilik, turunçgiller, bağcılık. Hayvancılık ülke gereksinmesini karşılamaktan uzaktır.
İtalya günümüzde bir sanayi ülkesidir ve bunu yakın zamanda gerçekleştirmiştir. 1945’ten sonra devletin öncülüğünde, yabancı sermayenin (Amerikan ve İsviçre) desteğinde, özel kesim eliyle büyük bir sanayi kurulmuştur. Ancak devlet sektörüne ait sanayi kuruluşları da özel sektör kadar güçlüdür. Ülkede hammadde kaynakları zengin olmamakla birlikte sanayi kolları oldukça çeşitlldir. Enerji olarak kömürün az olmasına karşın. hidroelektrik ve doğal gaz boldur.
Po Ovası’nda elde edilen doğal gaz, boru hatlarıyla ülkeye dağıtılmaktadır. Petrol üretimi azdır ve büyük ölçüde petrol dışardan satın alınarak rafine edilmekte ve petrokimya sanayinde işlenmektedir. Demir cevherinin azlığına karşın demir çelik sanayi çok güçlüdür. Buna dayalı olarak çeşitli sanayi kolları kurulmuştur: Otomobil, tarım ve demiryolu aletleri, gemi yapımı ve her türlü makine sanayi. Kimya sanayi çok gelişmiştir: Gübre, lastik, plastik madde üretimi. Lastik sanayinde Pirelli, otomobil sanayinde Fiat (Torino), küçük makine sanayinde Olivetti dünyaca ünlü İtalyan kuruluşlarıdır. İtalya’da tekstil (pamuk, yün, sentetik elyaf), besin, yapı, deri, cam, kösele sanayileri, vb. de ileri düzeydedir. Ne var ki bütün bu sanayiler ülkenin kuzeyinde, özellikle büyük firmaların merkezi olan Milano’da yığılmış durumdadır. Güney İtalya’da sanayinin bulunmaması gelir ve istihdam dengesizliğine yol açmaktadır. Bu nedenle devlet şimdi güneyi sanayileştirmeye çalışmaktadır.
İtalya’nın ticareti de sanayi kadar güçlüdür. Kara ve deniz yolları bunu kolaylaştıracak niteliktedir. İçerdeki otoyol şebekesi, Cenova, Napoli, Venedik ve Triyeste limanları ekonomik etkinlikte önemli rol oynarlar. Dışalım ve dışsatım buralardan sağlanır. Ülkenin önemli gelir kaynakları arasında turizm dövizleri yabancı ülkelerdeki işçilerin gönderdikleri dövizleri de saymak gerekir. Tarihi zenginlikleri ve iklimi nedeniyle İtalya’yı yılda milyonlarca turist ziyaret eder.
Tarih. İtalya, Roma İmparatorluğu’nun mirasçısıdır. İÖ 6. yüzyılda Cumhuriyet olarak kurulan, İÖ 1. yüzılda imparatorluk durumuna gelen ve birkaç yüzyıl içinde tüm Akdeniz çevresini, Batıyı ve Kuzey Afrika’yı egemenlik altına alan Roma İmparatorluğu 5. yüzyılda çöktükten sonra İtalya parçalandı. Başta Venedik, Cenova ve Floransa olmak üzere birçok kent devleti ortaya çıktı. Bütün ortaçağ boyunca birçok yabancı istilacıların saldırısına uğrayan ülke ancak 9. yüzyılın ortalarında yeniden birliğe kavuşabildi.
1861’de Sardunya Kralı Vittorio Emanuele İtalyan Parlamentosu tarafından İtalya Kralı ilan edildi. Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra İtalya işsizlik, enflasyon ve toplumsal kargaşalıklar içinde çalkalanırken 1922’de Mussolini’nin önderliğinde faşist bir yönetim iktidarı ele geçirdi. Eski Roma İmparatorluğu’nun görkemli büyüklüğüne özlem duyan Mussolini ve yandaşları sömürgeci bir yayılma siyasetine yöneldiler.
1936’da Etiyopya, 1939’da Arnavutluk işgal edildi. Faşistler ülkeyi Almanya’nın yanında İkinci Dünya Savaşı’na soktular. Savaşla birlikte faşizm ve krallık sona erdi. 1946’da cumhuriyet ilan edildi. “İtalyan mucizesi” adı verilen ekonomik gelişme bu tarihten sonra, Birleşik Amerika’nın da yardımıyla gerçekleşti.
İtalya’nın başlıca kentleri ve nüfusları
Roma 2,873
Milano 1,352 milyon
Napoli 972.130
Torino 886.837
Cenova 583.601
Palermo 673.735
Bologna 388.367
Floransa 382.258
Venedik 261.905