İNGİLTERE Batı Avrupa’da bir devlet. Yüzölçümü 244 046 km2. Nüfus 55,98 milyon. Başkent Londra. Devletin adı Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı’dır. Doğal ortam. İngiltere, Büyük Britanya Adası (İngiltere, Galler Ülkesi ve İskoçya) ile Kuzey İrlanda’dan oluşur.
Kuzey güney doğrultusunda uzun bir ada olan Büyük Britanya’nın batı kesimi genellikle dağlıktır. Ancak yükseklikler fazla değildir, İskoçya’da Ben Nevis Tepesi 1.340 m. Galler’de Snowdon Tepesi 1.084 m’dir. Bütün ada hafif tepelerle düzlükler halinde uzayan çayır ve ağaçlıklarla kaplı yeşil bir ülkedir. İklim batıdan gelen okyanus etkisiyle yumuşak ve nemlidir. Batı kesimi daha çok yağış alır. Yıllık yağışlar 700-1.200 mm arasında değişir. Mevsimler arası sıcaklık farkı da çok azdır (Londra’da Ocak ayı ortalaması 5 °C., Temmuz ayı ortalaması 16,70 °C.). Adanın en geniş yeri 130 km.’yi geçmediği için ırmaklar kısadır. En önemli ırmaklar Thames, Trente, Severn’dir.
Nüfus. İngiltere kalabalık bir ülkedir (km.2 başına 229 kişi). Nüfus 18. ve 19. yüzyıllarda çok artmış, ülke bu nüfusu besleyemediği için halkın bir bölümü Amerika’ya göçmüştür. Günümüzde, doğumların azalması nedeniyle (binde 14’ten az) nüfus artışı durmuş gibidir. Ülkede yüzde 2’ye varan yoğunlukta yabancı (Siyahi, İrlandalı, Hintli, Pakistanlı, Kıbrıslı vb.) bulunmaktadır.
2. Dünya Savaşı’ndan sonra sömürgelerin elden çıkması ve ekonomik bunalımın büyümesi sonucunda İngilizlerle azınlıklar arasında boyutları çatışmalara varan bazı sorunlar ortaya çıkmaktadır. Nüfus dağılışı oldukça dengesizdir. Dağlık kesimler hemen hemen ıssız gibidir. Tarım bölgeleri buralara oranla kalabalıktır. Nüfusun büyük çoğunluğu sanayi merkezi olan kentlerde toplanmış durumdadır (kentleşme oranı yüzde 90). Bu durumuyla İngiltere dünada kentleşme oranı en yüksek ülkedir. Nüfusun yüzde 40’ı, yüzölçümü ülkenin yüzde 4’ü kadar olan ve içlerinde altısının nüfusu milyonu aşan birbirine yakın kentlerde bulunmaktadır.
Ekonomi. Çalışan nüfusun yüzde 40’ını endüstri kollarındakiler oluşturur. İngiltere endüstri derimini Avrupa’da ilk gerçekleştiren ülkedir. Endüstri 18. yüzyılın ikinci yarısında zengin taşkömürü yataklarının işletilmesiyle başlamıştır. Günümüzde taş kömürü üretimi azalmıştır (yılda 122 Mt) ve hepsi iç tüketimde kullanılmaktadır. Enerjinin ancak üçte biri kömürden sağlanmaktadır. Buna karşılık hidrokarbon tüketimi artmıştır. Bunun önemli bir bölümü (53 Mt. petrol, 40 milyar m3. doğal gaz) Kuzey Denizi’nden çıkartılmaktadır. Yine de yılda 20 Mt. petrol dışalımı yapılmaktadır. Elektrik üretimi 288 milyar kWh.'yi bulur ve bunun 37 milyar kWh.’si nükleer santrallardan sağlanır. Çelik üretimi, çoğu dışardan satın alınan demir cevherinden olmak üzere yılda 20 Mt kadardır. Gemi yapımı ve motorlu taşıt endüstrileri çok gelişmiştir (2 milyona yakın taşıt, bunun yüzde 80’i binek otosu). Uçak sanayi ile birlikte daha birçok sanayi dalını bunlara eklemek gerekir (takım tezgahları, tarım ve demiryolu makineleri, elektrikli makineler. vb.).
En eski endüstri kolu tekstildir. Ancak eski önemini yitirmiş durumdadır. Bununla birlikte dışardan alınan pamuk ve hem yerli hem ithal yünle yılda 90.000 t. pamuklu. 185.000 t. yünlü üretilmektedir. Sentetik tekstil üretimi ise 400.000 t. dolayındadır. Kimya endüstrisi tekstile göre daha yeni olmasına karşın büyük bir hızla gelişmiştir. Petrokimya sanayinin (plastik madde, sentetik iplik, kauçuk, vb.) önemi de diğer kimya dallarına (gübre, boya, sabun, vb. üretimi) göre daha fazladır.
Endüstrinin yanında tarım ikinci plandadır. Çalışan nüfusun ancak yüzde 5’i tarım alanındadır. Gerçekte doğal koşullar da tarıma pek elverişli değildir. Yetiştirilen başlıca ürünler; buğday, patates, şeker pancarı, sebze ve meyvedir. Bira yapımı için arpa ve şerbetçiotu da üretilir. Hayvancılık tarıma göre daha geniş bir yer tutar. Yoğun gübre kullanımına karşın tarım üretimi nüfusu beslemeye yetmemektedir.
İngilterenin önemli gelir kaynağı eskiden bu yana ticaretti. Sömürgelerden ve geri kalmış ülkelerden alınan hammaddeler işlenerek yine bu ülkelere satıldığından ekonomik zenginlik büyük boyutlara ulaşmıştı. Sömürgeler bağımsızlıklarını kazandıktan sonra bu durum değişmiştir. Bununla birlikte çok uluslu İngiliz şirketleri ve büyük bir ticaret filosu ticaret dengesini ülke lehine destekleyici etmenlerdir. Ancak gene de ülke ekonomisi zaman zaman bunalıma düşmekte, bu da toplumsal sorunlara yol açmaktadır. Dolayısıyla İngiltere giderek eski ekonomik gücünü yitirmektedir.
Tarih. İngilterenin bilinen ilk yerlileri Keltler’dir. Romalılar Batı Avrupa’yı istila ederken İngiltere’yi de fethedip (1. yüzyıl) adaya ‘Britania” adını vermişlerdir. Roma egemenliğinin dört yüzyıl sürmesine karşın ülke bu durumdan fazla etkilenmemiştir. 5. - 8. yüzyıllarda sürekli Anglosakson akınları, Keltleri kuzey ve batıdaki dağlık yörelere sürerek adaya yeni halkların yerleşmelerine olanak sağladı. Bunu Danimarka ve Il. yüzyılda Norman istilaları izledi. Normandiyalı Fatih 1. William beş yıl içinde ülkeye egemen oldu. Norman kralların yönetiminde Anglosaksonlarla Normanlar birbirine karıştı, dil yapısı da ona göre biçimlendi. 1485’te başa geçen Tudor Hanedanı’ndan Kral 8. Henry kilisede reform yaptı ve İngiliz deniz gücünü kurdu. 1. Elizabeth (1558 - 1603) Anglikanizmi İngiltere’nin resmi dini olarak kabul edip, Katolik direnişini kırdı, yenilmez İspanyol Armadası’nı bozguna uğratarak, İrlanda’yı İngiltere topraklarına kattı.
Saltanatı döneminde sanat ve edebiyat alanlarında büyük gelişmeler oldu. Kısa süren cumhuriyet döneminden sonra (1649-1658) sonra yeniden krallığa dönüldü. 19. yüzyılda Kraliçe Victoria (1837-1901) zamanında İngiltere dünyanın en büyük gücü durumuna geldi. 1877’de Hindistan sömürgeleştirildi, Mısır ele geçirildi (1882). İngiltere Birinci Dünya Savaşı’ndan yengi ile çıktı. 1936’da Mısır bağımsız oldu. Sudan’da İngiliz - Mısır ortak yönetimi kuruldu.
İngiltere İkinci Dünya Savaşı’ndan da zaferle çıktıysa da batı dünyasının liderliğini A.B.D.’ne bırakmak zorunda kaldı. Hindistan, Pakistan, İrlanda ve Afrika’da bir çok sömürge bağımsızlıklarına kavuştu. Savaş sonrası ilk seçimleri İşçi Partisi kazandı. 1951’de Muhafazakarlar yeniden iktidara geldilerse de bazı iç ve dış güçlüklerle karşılaştılar. 1952’de Kraliçe 2. Elizabeth tahta çıktı. 1951 - 1964 arasında iktidarda bulunan Muhafazakar Parti (Churchill, Eden, Mac Millan, Douglas Hume hükümetleri) sosyal ve ekonomik güçlükleri yenmede başarılı olamadı. İşçi Partisi iktidarı döneminde (1964-1970), sterlin devalüe edildiyse de ekonomik bunalım tam olarak giderilemedi. 1973’te Ortak Pazar'a girilmesi, Kuzey Denizinde petrol bulunması ülke ekonomisini bir ölçüde rahatlatmıştır.
İngiltere’nin başlıca kentleri ve nüfusları
Londra 8,9 milyon
Birmingham 1,086 milyon
Leeds 474.632
Manchester 510.746
Glasgow 598.830
Liverpool 552.267
Newcastle 268.064
Sheffield 518.090
Kuzey güney doğrultusunda uzun bir ada olan Büyük Britanya’nın batı kesimi genellikle dağlıktır. Ancak yükseklikler fazla değildir, İskoçya’da Ben Nevis Tepesi 1.340 m. Galler’de Snowdon Tepesi 1.084 m’dir. Bütün ada hafif tepelerle düzlükler halinde uzayan çayır ve ağaçlıklarla kaplı yeşil bir ülkedir. İklim batıdan gelen okyanus etkisiyle yumuşak ve nemlidir. Batı kesimi daha çok yağış alır. Yıllık yağışlar 700-1.200 mm arasında değişir. Mevsimler arası sıcaklık farkı da çok azdır (Londra’da Ocak ayı ortalaması 5 °C., Temmuz ayı ortalaması 16,70 °C.). Adanın en geniş yeri 130 km.’yi geçmediği için ırmaklar kısadır. En önemli ırmaklar Thames, Trente, Severn’dir.
Nüfus. İngiltere kalabalık bir ülkedir (km.2 başına 229 kişi). Nüfus 18. ve 19. yüzyıllarda çok artmış, ülke bu nüfusu besleyemediği için halkın bir bölümü Amerika’ya göçmüştür. Günümüzde, doğumların azalması nedeniyle (binde 14’ten az) nüfus artışı durmuş gibidir. Ülkede yüzde 2’ye varan yoğunlukta yabancı (Siyahi, İrlandalı, Hintli, Pakistanlı, Kıbrıslı vb.) bulunmaktadır.
2. Dünya Savaşı’ndan sonra sömürgelerin elden çıkması ve ekonomik bunalımın büyümesi sonucunda İngilizlerle azınlıklar arasında boyutları çatışmalara varan bazı sorunlar ortaya çıkmaktadır. Nüfus dağılışı oldukça dengesizdir. Dağlık kesimler hemen hemen ıssız gibidir. Tarım bölgeleri buralara oranla kalabalıktır. Nüfusun büyük çoğunluğu sanayi merkezi olan kentlerde toplanmış durumdadır (kentleşme oranı yüzde 90). Bu durumuyla İngiltere dünada kentleşme oranı en yüksek ülkedir. Nüfusun yüzde 40’ı, yüzölçümü ülkenin yüzde 4’ü kadar olan ve içlerinde altısının nüfusu milyonu aşan birbirine yakın kentlerde bulunmaktadır.
Ekonomi. Çalışan nüfusun yüzde 40’ını endüstri kollarındakiler oluşturur. İngiltere endüstri derimini Avrupa’da ilk gerçekleştiren ülkedir. Endüstri 18. yüzyılın ikinci yarısında zengin taşkömürü yataklarının işletilmesiyle başlamıştır. Günümüzde taş kömürü üretimi azalmıştır (yılda 122 Mt) ve hepsi iç tüketimde kullanılmaktadır. Enerjinin ancak üçte biri kömürden sağlanmaktadır. Buna karşılık hidrokarbon tüketimi artmıştır. Bunun önemli bir bölümü (53 Mt. petrol, 40 milyar m3. doğal gaz) Kuzey Denizi’nden çıkartılmaktadır. Yine de yılda 20 Mt. petrol dışalımı yapılmaktadır. Elektrik üretimi 288 milyar kWh.'yi bulur ve bunun 37 milyar kWh.’si nükleer santrallardan sağlanır. Çelik üretimi, çoğu dışardan satın alınan demir cevherinden olmak üzere yılda 20 Mt kadardır. Gemi yapımı ve motorlu taşıt endüstrileri çok gelişmiştir (2 milyona yakın taşıt, bunun yüzde 80’i binek otosu). Uçak sanayi ile birlikte daha birçok sanayi dalını bunlara eklemek gerekir (takım tezgahları, tarım ve demiryolu makineleri, elektrikli makineler. vb.).
En eski endüstri kolu tekstildir. Ancak eski önemini yitirmiş durumdadır. Bununla birlikte dışardan alınan pamuk ve hem yerli hem ithal yünle yılda 90.000 t. pamuklu. 185.000 t. yünlü üretilmektedir. Sentetik tekstil üretimi ise 400.000 t. dolayındadır. Kimya endüstrisi tekstile göre daha yeni olmasına karşın büyük bir hızla gelişmiştir. Petrokimya sanayinin (plastik madde, sentetik iplik, kauçuk, vb.) önemi de diğer kimya dallarına (gübre, boya, sabun, vb. üretimi) göre daha fazladır.
Endüstrinin yanında tarım ikinci plandadır. Çalışan nüfusun ancak yüzde 5’i tarım alanındadır. Gerçekte doğal koşullar da tarıma pek elverişli değildir. Yetiştirilen başlıca ürünler; buğday, patates, şeker pancarı, sebze ve meyvedir. Bira yapımı için arpa ve şerbetçiotu da üretilir. Hayvancılık tarıma göre daha geniş bir yer tutar. Yoğun gübre kullanımına karşın tarım üretimi nüfusu beslemeye yetmemektedir.
İngilterenin önemli gelir kaynağı eskiden bu yana ticaretti. Sömürgelerden ve geri kalmış ülkelerden alınan hammaddeler işlenerek yine bu ülkelere satıldığından ekonomik zenginlik büyük boyutlara ulaşmıştı. Sömürgeler bağımsızlıklarını kazandıktan sonra bu durum değişmiştir. Bununla birlikte çok uluslu İngiliz şirketleri ve büyük bir ticaret filosu ticaret dengesini ülke lehine destekleyici etmenlerdir. Ancak gene de ülke ekonomisi zaman zaman bunalıma düşmekte, bu da toplumsal sorunlara yol açmaktadır. Dolayısıyla İngiltere giderek eski ekonomik gücünü yitirmektedir.
Tarih. İngilterenin bilinen ilk yerlileri Keltler’dir. Romalılar Batı Avrupa’yı istila ederken İngiltere’yi de fethedip (1. yüzyıl) adaya ‘Britania” adını vermişlerdir. Roma egemenliğinin dört yüzyıl sürmesine karşın ülke bu durumdan fazla etkilenmemiştir. 5. - 8. yüzyıllarda sürekli Anglosakson akınları, Keltleri kuzey ve batıdaki dağlık yörelere sürerek adaya yeni halkların yerleşmelerine olanak sağladı. Bunu Danimarka ve Il. yüzyılda Norman istilaları izledi. Normandiyalı Fatih 1. William beş yıl içinde ülkeye egemen oldu. Norman kralların yönetiminde Anglosaksonlarla Normanlar birbirine karıştı, dil yapısı da ona göre biçimlendi. 1485’te başa geçen Tudor Hanedanı’ndan Kral 8. Henry kilisede reform yaptı ve İngiliz deniz gücünü kurdu. 1. Elizabeth (1558 - 1603) Anglikanizmi İngiltere’nin resmi dini olarak kabul edip, Katolik direnişini kırdı, yenilmez İspanyol Armadası’nı bozguna uğratarak, İrlanda’yı İngiltere topraklarına kattı.
Saltanatı döneminde sanat ve edebiyat alanlarında büyük gelişmeler oldu. Kısa süren cumhuriyet döneminden sonra (1649-1658) sonra yeniden krallığa dönüldü. 19. yüzyılda Kraliçe Victoria (1837-1901) zamanında İngiltere dünyanın en büyük gücü durumuna geldi. 1877’de Hindistan sömürgeleştirildi, Mısır ele geçirildi (1882). İngiltere Birinci Dünya Savaşı’ndan yengi ile çıktı. 1936’da Mısır bağımsız oldu. Sudan’da İngiliz - Mısır ortak yönetimi kuruldu.
İngiltere İkinci Dünya Savaşı’ndan da zaferle çıktıysa da batı dünyasının liderliğini A.B.D.’ne bırakmak zorunda kaldı. Hindistan, Pakistan, İrlanda ve Afrika’da bir çok sömürge bağımsızlıklarına kavuştu. Savaş sonrası ilk seçimleri İşçi Partisi kazandı. 1951’de Muhafazakarlar yeniden iktidara geldilerse de bazı iç ve dış güçlüklerle karşılaştılar. 1952’de Kraliçe 2. Elizabeth tahta çıktı. 1951 - 1964 arasında iktidarda bulunan Muhafazakar Parti (Churchill, Eden, Mac Millan, Douglas Hume hükümetleri) sosyal ve ekonomik güçlükleri yenmede başarılı olamadı. İşçi Partisi iktidarı döneminde (1964-1970), sterlin devalüe edildiyse de ekonomik bunalım tam olarak giderilemedi. 1973’te Ortak Pazar'a girilmesi, Kuzey Denizinde petrol bulunması ülke ekonomisini bir ölçüde rahatlatmıştır.
İngiltere’nin başlıca kentleri ve nüfusları
Londra 8,9 milyon
Birmingham 1,086 milyon
Leeds 474.632
Manchester 510.746
Glasgow 598.830
Liverpool 552.267
Newcastle 268.064
Sheffield 518.090