Fren nedir ne işe yarar sistemi nasıl çalışır? fren çeşitleri ve özellikleri

FREN hareket halindeki mekanik bir sistemi yavaşlatmaya ya da durdurmaya yarayan sistem. Otomobil başta olmak üzere tren, asansör gibi tüm hareketli makinelerde kullanılır. Fren hareket halindeki taşıtı yürüten gücü (kuvvet) sürtünme yolu ile soğurarak yok eder. Birbirine sürtünen iki parçadan biri taşıtta durağan olup diğeri dönen tekerlek üzerindedir.


Otomobillerde ve trenlerde en çok iki tip fren kullanılır: tamburlu ya da çeneli frenler, diskli frenler. Tamburlu frende tekerleğe bağlı kasnak biçiminde (tambur ya da kampana denir) durağan bir parça ile bunu iki yandan sıkıştırabilen yay biçiminde iki parça bulunur. Bu iki parça segmanlarla gevşetilip sıkıştırılacak biçimde fren sıkıştırma koluna bağlanmıştır.

Bu frenlerde fren balatalırının tekerleği aşırı sıkıştırıp kazıklaması tehlikeli olduğundan bunlar daha çok arka tekerleklerde kullanılır, ön tekerleğe ise diskli fren konur.

Diskli frenler tekerlek kasnağını dönüş doğrultusunda değil alından sürtünmeyle yavaşlatır. Bunun için tekerleğe bağlı disk biçiminde düzgün değirmi bir parça vardır. Bunu içten ve dıştan bastırarak sıkmak üzere de iki hareketli parça bulunur.

Bu iki eklemli parça fren sıkıştırma koluna bağlanmıştır. Bunlarda sıkıştırma tekerleklerin dönme doğrultusuna dikeydir. Bu frenlerin bazı üstünlükten vardır. İyi soğurur, düzgün aşınır, diğer parçaları bozmaz, hafiftir ve hızla harekete geçer.

Buna karşılık fren pedalına daha çok yüklenmek gerekir. Ama bu sorun her iki frene de bağlı olan hidrolik basınç düzeniyle çözüme bağlanmıştır.

Trenlerde frenlenecek enerji çok daha fazla ve tekerlekle ray arasındaki tutunma çok zayıf olduğu için fren donanımı buna göre yapılmıştır. Eskiden tekerlekler ve bazen dingiller fren balatalarınca sıkıştırılırdı.

Ancak günümüzde hız çok yüksek olduğu için bu düzenek yeterli olmamakta, fren uzaklığı çok artmaktadır. Bu nedenle trenlerde bütün tekerleklere bağlı ve makinistin tek bir kolla kumanda ettiği havalı frenler kullanılmaktadır.