UYGURLAR İç Asya’da ileri bir uygarlık düzeyi oluşturan eski bir Türk topluluğu. Uygurlar, Hunlara bağlı olarak, Baykal Gölü’nün güneyindeki Orhun, Selenga ve Tala ırmaklarının bulunduğu bölgede yaşıyorlardı. Bugünkü Moğolistan Halk Cumhuriyeti’nin yerinde bulunan bu ülke, iklim ve toprak koşulları bakımından tarıma ve hayvancılığa pek elverişli değildi; bu nedenle Uygurlar ancak vadilerde yerleşebildiler.
Sayıları az, ancak disiplinli ve cesur insanlardı; ata binmede ve ok atmada ustaydılar. İklim koşullarının etkisiyle yarı göçebe bir yaşam süren Uygurlar, göç ve savaş zamanlarında yüksek tekerlekli arabalar kullanırlardı. Genellikle hayvancılıkla (koyun, sığır) geçinir ve komşu topluluklara (kavimlere) sık sık akınlar yaparlardı.
Hun İmparatorluğu’nun dağılmasından sonra, Göktürklerin egemenliği altına giren Uygurlar; daha sonra Basmiller ve Karluklarla birlik olup Göktürk Devleti’ni yıkarak bağımsız bir devlet kurdular. Yeni kurulan Uygur Devleti, günden güne güçlenerek sınırlarını batıya ve doğuya doğru genişletti; batıda Seyhan Irmağı’na ulaşan Uygurlar, doğuda da Doğu Türkistan'daki önemli ticaret kentlerini ele geçirdiler.
Daha sonra, Çin’e sürekli akınlar düzenlediler ve Bökü Kağan zamanında Kuzey Çin’i aldılar; bu arada Çin uygarlığının etkisi altında kalarak Mani dinini benimsediler. Uygur Devleti yüz yıl kadar parlak bir dönem yaşadıktan sonra Kırgızların saldırısına uğradı (840); Uygur başkenti Ordu Balıg’ı da ele geçiren Kırgızlar, halkı kılıçtan geçirdiler. Sağ kalan Uygurların bir bölümü Güneye çekilip Kansu Eyaleti’ne yerleşti, bir bölümü de güneybatıya doğru giderek Doğu Türkeli’ne yerleşti.
Burası asıl Uygur ülkesi sayıldı ve Uygurlar burada bağımsız yeni bir devlet kurdular. Bu dönemde Budha dini de Uygurlar arasında yayıldı. Çin’le ve Kuzey Çin’de 932’de kurulan Hıtay Devleti ile dost geçindiler; ticaret ve sanat alanlarında gelişerek ileri bir uygarlık düzeyine ulaştılar. 1209’da Moğol egemenliği altına girerek bağımsızlıklarını yitirdiler.
Uygurlar, en uygar Türk boylarından biriydi. Büyük kentler (Beş Balıg, Karaşar Kara Hoço, Turfan vb.) kurdular; güzel tapınaklar ve yollar yaptılar. Kanallar açarak sulama işlerini düzenlediler; tarımı, ticareti ve sanatı geliştirdiler. Kendilerine özgü bir alfabe kullanarak kitaplar bastılar.